Zonja Hoxha reagon..

[Brari]

Shekulli

-------------
Nis dëshmia ekskluzive e Nexhmije Hoxhës për marrëdhëniet e Enver Hoxhës me Mehmet Shehun. Do të botohet për herë të parë në gazetën “Shekulli” duke filluar nga nesër për marrëdhëniet e E. Hoxhës me M.Shehun gjatë Luftës

Nexhmije Hoxha: Unë, Mehmeti dhe Enveri


Belina Budini

TIRANË – Miq dhe rivalë. Enver Hoxha dhe Mehmet Shehu. Për herë të parë për marëdhënien mes tyre dëshmon e veja e ish-udhëheqësit komunist, Nexhmije Hoxha. Me anë dokumentesh dhe letrash të pabotuara e të panjohura më parë ajo ka ndërtuar “monografinë” e rivalit të burrit të saj. “Miqësi e tradhtuar” është titulli i dorëshkrimit të sapopërfunduar nga Nexhmije Hoxha, dëshmitë më të rëndësishme të të cilit do të botohen në mënyrë integrale në rubrikën “Historia” të gazetës “Shekulli” çdo ditë duke filluar nga nesër. “Takimi i parë i Enver Hoxhës me Mehmet Shehun. Marrëdhëniet midis Enver Hoxhës e Mehmet Shehut gjatë Luftës. Tri letra të Mehmet Shehut të pabotuara më parë. Ngjitjet e para të Mehmet Shehut në pushtet. Qëndrimet e tij kontradiktore. Familja e Mehmet Shehut. Fiqret Sanxhaktari (Shehu). Mehmeti dhe Fiqreti bënin jetë të mënjanuar. Si i përjetoi Mehmet Shehu analizat në organet e Punëve të Brendshme dhe akuzat e Sokrat Bufit (1953)? M. Shehu në vorbullën e kontradiktave të mëdha të lëvizjes komuniste ndërkombëtare. Mehmet Shehu “lan duart” dhe kërcënon gjeneralët e ushtrisë për tradhti. Ç’ndodhi më vonë? Mehmet Shehu s’ka qenë dashamirës ndaj ushtarakëve gjatë Luftës e më pas. Mehmet Shehu në udhëkryq. Fejesa e djalit të Mehmet Shehut dhe prapaskenat e saj. Katër takimet me Mehmetin pas kësaj ngjarje. Qëndrimet e Mehmet Shehut para dhe gjatë Kongresit të 8-të të PPSH. Mehmet Shehu para një prove të rëndë. Autokritika e tij në Byronë Politike (17 dhjetor 1981). Si e përjetoi E. Hoxha letrën që i la Mehmet Shehu para vetëvrasjes. Kur u njohën anët sekrete të Mehmet Shehut. Ku kanë përfunduar dokumentet sekrete dhe familjare të M. Shehut? Pse M. Shehu e denoncoi K. Hazbiun si armik në letrën që la për Enverin? Shqetësimi i madh i Enverit: se mos Mehmeti u kishte dhënë jugosllavëve planet operative të ushtrisë sonë. Përjetim me emocione i vetëfajësimit dhe i fundit dramatik të familjes Shehu. Reagimi i Enver Hoxhës në mbledhjen e Byrosë Politike - (18 dhjetor 1981). Si dhe letra e Mehmet Shehut shkruar për Enver Hoxhën para se të vriste veten”. Ky është thelbi i përmbajtjes së dëshmive të Nexhmije Hoxhës, që do të botohen për herë të parë në gazetën “Shekulli”. “Në përgjithësi, këto çështje janë të njohura, por unë do të përpiqem t’i parashtroj ato në dritën e fakteve e të dokumenteve të pabotuara, si dhe në bazë të njohjeve të mia personale, me qëllim që të njihet më mirë kush ishte Mehmet Shehu dhe cilat kanë qenë në të vërtetë marrëdhëniet e Enver Hoxhës me të, për të cilat po spekulohet aq shumë, me shpifje e trillime këto vitet e fundit, të ashtuquajtura të demokracisë”, - shprehet Nexhmije Hoxha.

Dokumente të panjohura
Ky është vetëm një fragment nga një letër e herët, e pabotuar e Mehmet Shehut, plot me akuza për Partinë dhe komunizmin në Shqipëri: “E unë them nën përgjegjësinë time që një nga plagët më të rrezikshme për Partinë tonë është MUNGESA E NJË POLITIKE TË DREJTË KUADRI. (Të gjitha fjalitë me gërma të mëdha janë të origjinalit. - N.H.) Kjo plagë ka qenë, është akoma dhe është rrezik të bëhet gangrenë. 5-6 muaj më parë Partia ishte bërë një fantazmë kërcënuese për shumë kuadro: disa anëtarë të Partisë e kanë paguar me jetën e tyre, sepse nuk kishin marrëdhënie të mira me KLIKËN e KQ. Unë isha i persekutuar sistematikisht nga Liri Gega, më poshtëronin, më kërcënonin... Në disa momente jam gjendur ngushtë.... tri herë kam nxjerrë pistoletën për të vrarë veten!...” (nënvizimi im: N. H.)”.
Megjithatë sipas opinionit të sotëm të Nexhmije Hoxhës, “Mehmet Shehu ishte ushtarak i mirë, trim e luftarak e kjo nuk i është mohuar nga askush, as nga Partia, as nga shokët që kanë luftuar e punuar bashkë me të, por që shpesh “s’ishte aspak politik”, që s’kishte ekuilibër, as sensin e masës në qëndrimet e tij politike, kjo është vërtetuar gjatë gjithë jetës së tij në udhëheqjen e Partisë e të shtetit. Asnjë kuadër i udhëheqjes së lartë të Partisë nuk është bërë aq herë “çështje” e objekt diskutimi në Byronë Politike, në Plenumet e KQ-së të Partisë sa Mehmet Shehu”.

Mehmet Shehu në shenjestër
“Në kundërshtim me politikën e Partisë, M. Shehu, në dokumentet që ka formuluar në atë kohë, kërkonte me këmbëngulje çarmatosjen e popullit. Parulla e tij ishte: “armën ose shpirtin” dhe propozonte masa të rrepta deri në “pushkatim në vend, pa gjyq” për ata që nuk zbatonin urdhrat. Në të njëjtën kohë ai propozonte të bëheshin arrestime dhe internime në masë të fshatarëve që ai i quante reaksionarë. Madje, kërkonte që dezertorëve t’u digjeshin shtëpitë dhe t’u internoheshin të gjithë pjesëtarët e familjes”.
Më tej Nexhmije Hoxha shkruan se Mehmet Shehu udhëhiqej nga koniunkturat e rastit dhe nga interesat e veta personale. Prandaj herë e gjen sektar, herë liberal. “Po ndalem vetëm në rastin më të rëndë kur shqetësimi i M. Shehut arriti kulmin. Nga mesi i vitit 1953 në Moskë u arrestua Lavrenti Beria, ministri i Brendshëm i BRSS-së dhe po në këtë kohë KQ të PPSH i erdhi një letër nga Sokrat Bufi, një kuadër i vjetër partie, që ndiqte studimet në Shkollën e Lartë të Partisë, i cili akuzonte Mehmet Shehun si provokator dhe karrierist, që do t’i zërë vendin shokut Enver…”

Fejesa dhe vetëvrasja
“Ajo fejesë u shndërrua në tragjedi për Mehmet Shehun dhe familjen e tij, që i shkaktoi shumë shqetësime Enverit, për të cilat do të flas në radhën e zhvillimit të ngjarjeve… Është shkruar e spekuluar shumë për vizitën e urimit që i bëmë Mehmetit me rastin e fejesës së djalit të tij, Skënderit. Kjo ishte fare normale. Ky ishte një rast më tepër për të bërë vizitën e zakonshme që bënim te njëri-tjetri në mbyllje të pushimeve, ose vinin ata, ose shkonim ne... Po pse Enver Hoxha, qysh të nesërmen, bëri një kthesë 180 gradë dhe e trajtoi aq ashpër aktin e Mehmet Shehut lidhur me fejesën e djalit të tij? Do të mundohem të shënoj si rrodhën ngjarjet, si i përjetova unë, si i kujtoj ato dhe ç’mund të dëshmoj pas kaq viteve, kur në shtypin e sotëm po shkruhet mbarë e mbrapsht për këtë”, - shprehet ajo. Pjesa e parë e plotë e kësaj dëshmie, “Marrëdhënia e Enver Hoxhës me Mehmet Shehun gjatë luftës” dhe letra e pabotuar e Mehmet Shehut ku akuzon Partinë Komuniste Shqiptare dhe klikën e saj, do të botohet nesër.



19/03/2004


--------

[Brari]

Takimi i parë i Enver Hoxhës me Mehmet Shehun. Marrëdhëniet midis Enver Hoxhës e Mehmet Shehut gjatë Luftës. Mehmet Shehu kundërshton urdhrin e Shtabit të Përgjithshëm për kalimin e Brigadës I në Veri Dy letra të Mehmet Shehut gjatë Luftës drejtuar Dushan Mugoshës dhe majorit sovjetik Ivanov

Enver Hoxha dhe Mehmet Shehu gjatë luftës


Nga Nexhmije Hoxha

Mehmet Shehu vjen në Vlorë, në gusht a shtator të vitit 1942, ku merr lidhje me organizatën e Partisë Komuniste. I njohur si vendas dhe si luftëtar i Spanjës, shpejt u ngrit në përgjegjësi, u zgjodh Sekretar Organizativ i Komitetit të Partisë së Qarkut të Vlorës, ku Sekretar Politik ishte Hysni Kapo.
Në Vlorë kishte shkuar njëri nga përfaqësuesit e PK të Jugosllavisë, Dushan Mugosha dhe, si e deleguar e KQ Provizor të PKSH, Liri Gega. Të dy këta kishin gjetur njëri-tjetrin, të dy sektarë, ultramajtistë. Dushan Mugosha, ashtu si Vukmanoviç Tempo, ishin për parti proletare, për brigada proletare. Me ta e gjeti shpejt fjalën edhe Mehmet Shehu. Ky vinte nga Spanja, i frymëzuar nga rrymat ultramajtiste, deri diku dhe anarkiste, që karakterizuan jetën e tij aktive gjatë gjithë periudhës së Luftës Nacionalçlirimtare.
Po të nisemi nga logjika e autobiografisë së tij, ku shpesh për zgjidhje të problemeve të veta u është drejtuar ministrave të Zogut a ministrave e funksionarëve të lartë të pushtuesve fashistë, apo nga programi social-demokrat, që kishte sjellë nga kampi, kur u kthye në atdhe më 1942, Mehmet Shehu duhej të ndiqte një vijë veprimi të moderuar. Përkundrazi, gjatë gjithë periudhës së Luftës Nacionalçlirimtare jeta e tij aktive u karakterizua nga ekstremizma të majta. Si mund të shpjegohet kjo? Mos ngaqë vinte nga Spanja, i tërhequr atje nga rrymat ultramajtiste dhe anarkiste? Ngaqë në Vlorë gjeti Dushan Mugoshën? Apo majtizmi i tij me tepri, sipas prirjeve ekstremiste të Dushan Mugoshës e Liri Gegës, i shërbente për t’i hapur rrugën vetes drejt niveleve të larta të partisë?

Takimi i parë i Enverit me Mehmetin
Enveri e kishte njohur Mehmetin nëpërmjet korrespondencës së Partisë dhe raporteve të shokëve..Takimi i parë i Enverit me Mehmet Shehun u bë në Konferencën e Parë të Vendit të PKSH, që u mblodh në Labinot, në mars të vitit 1943. Edhe unë aty e kam njohur për herë të parë Mehmet Shehun. Nuk më ka mbetur ndonjë përshtypje nga ai jashtë mbledhjes, por në mbledhje ai e mori fjalën 5 herë, u tregua aktiv në debat, ku ndihej njëfarë sigurie e tepruar në vetvete për tezat që mbronte, duke i lidhur këto me teorinë marksiste-leniniste dhe me përvojën që ai kishte fituar në Spanjë. Ai mbrojti pikëpamjen që në Shqipëri nuk ka pasur proletariat, gjë që Konferenca e hodhi poshtë. Ai shfaqi mendim të gabuar lidhur edhe me fshatarësinë. Për këtë ai kundërshtoi Enverin, kur ky, duke folur për rolin e fshatarësisë në Luftën Nacionalçlirimtare, për rëndësinë vendimtare që kishte për fitoren e kësaj lufte pjesëmarrja e fshatarësisë, e cila përbënte shumicën dërrmuese të popullit tonë. Unë nuk mbaj mend se si u shpreh tekstualisht Enveri, por në procesverbalin e Konferencës lexohet: “M. Shehu nuk është dakord me shokun Taras se fshatarësia është ajo që dëshiron lirinë më tepër se kurrkush”. Në Rezolucionin e Konferencës janë përfshirë të gjitha tezat e Enverit. Kjo Konferencë, siç dihet, kishte rëndësinë e një Kongresi të Parë për Partinë, se vinin delegatë të zgjedhur nga baza dhe zgjidhej Komiteti Qendror i ri në vend të atij Provizor. Në Komitetin Qendror u zgjodhën 12 anëtarë dhe 5 kandidatë. Enver Hoxha u zgjodh Sekretar Politik, kurse Mehmet Shehu u zgjodh kandidat i KQ. Si duket, ky kishte synime më të larta për veten e tij, prandaj zgjedhja si kandidat e jo anëtar i la një shije të hidhur, për të cilën bën fjalë në letrat e tij të mëvonshme.

Marrëdhëniet midis Enveri e Mehmetit gjatë Luftës

Gjatë gjithë kohës së Luftës Nacionalçlirimtare, Enveri është takuar me Mehmetin vetëm tri herë, herën e parë në Labinot, në Konferencën e Parë të Vendit të PKSH, pastaj në Vithkuq, kur u përurua Brigada e Parë e Ushtrisë Nacionalçlirimtare, dhe në Përmet, në Kongresin Antifashist Nacionalçlirimtar.
Në të dyja mbledhjet historike, në atë të Partisë, në Labinot dhe në atë të Përmetit, ku po hidheshin themelet e pushtetit të ri, Mehmet Shehu parashtroi e mbajti qëndrime në kundërshtim me ato të Enverit, dhe në këto mbledhje, në rezolutat e vendimet e tyre, ato nuk u morën parasysh. (...) Një nga vendimet më të rëndësishme të Konferencës së Parë të PKSH ishte organizimi i forcave partizane në njësi më të mëdha të Ushtrisë Nacionalçlirimtare të Shqipërisë. Për këtë qëllim, mbledhja e Këshillit të Përgjithshëm të Frontit Antifashist Nacionalçlirimtar, më 10 korrik 1943 zgjodhi Shtabin e Përgjithshëm të UNÇSH, me 12 anëtarë. Siç dihet, Komandant i Shtabit të Përgjithshëm u zgjodh oficeri i karrierës, majori Spiro Moisiu, dhe Komisar i Ushtrisë, Enver Hoxha. Anëtarë u zgjodhën: Myslim Peza, Haxhi Lleshi, Mustafa Xhani (Baba Faja), Ramadan Çitaku, Abaz Kupi, Ymer Dishnica, Dali Ndreu, Mustafa Gjinishi, Sejfulla Malëshova, Bedri Spahiu. Në listë nuk figuronte Mehmeti. Këtë s’mund ta pranonte ky që kishte bërë një shkollë ushtarake, që kishte marrë pjesë në Luftën Antifashiste në Spanjë..! Por Enveri shikonte më gjerë: Partia Komuniste kishte marrë përsipër të udhëhiqte luftën e popullit për çlirimin kombëtar dhe për këtë punonte sinqerisht. Zgjedhja e çdo anëtari të Shtabit të Përgjithshëm kishte këtë synim. Çdonjëri nga ata ishte një figurë politike ose ushtarake, me një njohje të mirë në rrafsh krahinor e kombëtar.
Përveç këtyre kritereve në përbërjen e Shtabit të Përgjithshëm, Enveri nuk e propozoi Mehmet Shehun, sepse kishte parasysh gabimet që ky kishte bërë në Vlorë, jo vetëm lidhur me problemet organizative të Partisë, por edhe me konceptet që kishte për luftën partizane. Megjithatë, kur Shtabi i Përgjithshëm vendosi të krijohen formacione të mëdha të UNÇSH, Enveri caktoi Mehmet Shehun si komandant të Brigadës së Parë. Dhe kjo zgjedhje nuk qe e rastit ose vetëm për t’i dhënë një sadisfaksion Mehmetit, por sepse Enveri vlerësonte tek ai guximin, trimërinë, njeriun e aksionit dhe cilësitë e organizatorit e të disiplinës ushtarake. Rruga e lavdishme e Brigadës së Parë, pa dyshim, ka qenë e lidhur me udhëheqjen e një komandanti si Mehmet Shehu. Këtë e ka vënë në dukje mëse një herë Enveri në fjalimet e tij, publike e shoqërore. Por këtë vlerësim, Enveri nuk e ndante nga luftëtarët që përbënin Brigadën e Parë dhe kuadrot udhëheqëse të saj. Janë të botuara letrat e Enverit drejtuar gjithë njësive partizane, ku rekomandon e kërkon që të zgjidhen një për një partizanët më trima e të vendosur për njësinë e parë të madhe të Ushtrisë Nacionalçlirimtare, që të bëhej shembull për brigadat e tjera që do ta pasonin. Përveç kësaj, Enver Hoxha, duke pasur parasysh karakterin e vrazhdë dhe të papërmbajtur të Mehmetit, zgjodhi si komisar të Brigadës Tuk Jakovën, jo vetëm sepse ishte nga Shkodra, si simbol i pjesëmarrjes së Veriut të Shqipërisë në këtë njësi luftarake dhe si punëtor e themelues i Partisë, por edhe sepse Tuku ishte një njeri me humor, i qeshur dhe i shoqërueshëm me njerëzit. Gjithashtu, mendoj, se zgjedhja e Fiqret Sanxhaktarit si zëvendëskomisare nuk u bë pa qëllim nga ana e Enverit. Së pari, pas Themelimit të Partisë ai e njohu Fiqretin nga afër, kur ajo u aktivizua për shtypjen e dokumenteve të para të Partisë, Rezolucionin, Thirrjen etj. dhe, më vonë, kur qe për disa kohë anëtare e komitetit të Partisë për Tiranën. Fiqreti ishte punëtore dhe fjalëpak. Ndoshta Enverit i kishte folur për të edhe Qemal Stafa, për formimin e saj të mirë për kohën e grupeve, gjë që do të ndihmonte në ngritjen e luftëtarëve partizanë, shumica e të cilëve vinin nga fshati. Gjithashtu, edhe unë i kisha folur për Fiqretin, për shoqërinë tonë gjatë kohës së grupeve. Duke caktuar Fiqretin në Brigadën e Parë, ndoshta, Enveri mendoi se një shoqe e pjekur pranë Mehmetit do të ndihmonte në zbutjen e karakterit të tij të vrazhdë ...
Por as Tuk Jakova, as Fiqret Sanxhaktari nuk mundën të ndryshojnë karakterin e komandantit të Brigadës së tyre. Mehmet Shehu vazhdoi të vendosë e të veprojë me kokën e vet, pa u këshilluar me shokët e komandës e të reparteve, pa marrë miratimin e Shtabit të Përgjithshëm, madje, duke mos zbatuar ose kundërshtuar vendimet e tij. Kështu, për shembull, në fund të muajit tetor 1943, kur pushtuesit gjermanë përgatitnin operacionin kundër forcave partizane në zonën e Pezës dhe të Çermenikës, Shtabi i Përgjithshëm, me qëllim që t’u vinte në ndihmë njësive partizane që ndodheshin në zonën ku do të kryhej operacioni, urdhëroi vendosjen e forcave të Brigadës I në rajonin e Dumresë e Darsisë. Komanda e Brigadës I, pas disa ditë aksionesh që bëri në rajonin e Peqinit dhe të Lushnjës e boshatisi rajonin e Dumresë pa dijeninë dhe pa informuar Shtabin e Përgjithshëm dhe më 1 nëntor 1943 u përqendrua në qytetin e lirë të Beratit. Në këtë mënyrë, ajo u largua 70-80 kilometra nga zona ku do të zhvillohej operacioni kundër Pezës dhe kthimi i shpejtë i Brigadës në atë zonë ishte bërë i pamundur. Në këtë kohë gjermanët përgatitnin pushtimin e Beratit. Mehmet Shehu, në vend që të qëndronte në Berat e urdhëron Brigadën të shkojë në Mallakastër dhe për mbrojtjen e Beratit la 150 italianë të sapobashkuar me forcat e Ushtrisë Nacionalçlirimtare. Kështu, ai mënjanoi Brigadën e Parë nga zona aktive e luftimeve, siç ishin Peza, Çermenika dhe Berati.
Nga dokumentet e Luftës del se Mehmet Shehu ka zbatuar me vonesa të mëdha urdhrat e Shtabit të Përgjithshëm. Më 11 shtator 1943 Shtabi i Përgjithshëm urdhëron komandën e Brigadës I të nisej nga Pogradeci për në Labinot. Por ajo arriti aty pas gjashtë ditëve! Më 18 shtator 1943 Shtabi i Përgjithshëm, gjithashtu, urdhëron Brigadën I të priste komunikacionin e rrugës Elbasan-Tiranë, ndërsa komanda e Brigadës e fillon zbatimin e këtij urdhri më 23 shtator! Vonesa të mëdha në zbatimin e urdhrave të Shtabit të Përgjithshëm ka pasur edhe në raste të tjera, por më flagrante në këtë drejtim është i ashtuquajturi “Inkursioni i Brigadës I për të shpëtuar Shtabin e Përgjithshëm”.


Dy letra të pabotuara të Mehmet Shehut gjatë Luftës, dërguar miqve të tij, me akuza të rënda kundër Enver Hoxhës dhe Partisë Komuniste Shqiptare. Pohon se ka tentuar tri herë të vrasë veten, pasi persekutohej e kërcënohej sistematikisht

Mehmet Shehu: Partia Komuniste, një
klikë e monopolizuar nga Enver Hoxha

Enveri gjatë Luftës ka patur korrespondencë të dendur me shokët që vepronin në qytete ose në njësitë luftarake, si me Nako Spirun, Gogo Nushin, Hysni Kapon, Ramadan Çitakun e të tjerë, ku jepte opinione, porosi për punën e tyre dhe për luftën, ku nuk mungonin edhe kritikat. I ka drejtuar letra edhe Mehmet Shehut ose forumeve të Partisë e të Ushtrisë për Mehmet Shehun, porosi e kritika. Por, ndërsa gjithë bashkëpunëtorët që përmenda më lart e të tjerë i shkruanin Enverit, e informonin, pranonin ose jo kritikat e sugjerimet e tij, duke dhënë edhe mendimet e tyre, Mehmet Shehu nuk i është drejtuar drejtpërdrejt Enver Hoxhës pothuaj asnjëherë me letër, as personalisht, as si Sekretari Politik, as si Komisar ose Komandant i Ushtrisë. Përkundrazi, nga Mehmet Shehu kanë mbetur letra që ua dërgonte shokëve të tjerë, ku shfrente herë për Shtabin e Përgjithshëm, herë për Frontin Nacionalçlirimtar etj. Por ato që tregojnë karakterin e vërtetë të Mehmet Shehut janë letrat që ai u ka dërguar jugosllavit Dushan Mugosha, majorit sovjetik Ivanov dhe Koçi Xoxes, në prag të Çlirimit të vendit.

“Tri herë kam dashur të vras veten”
Letër Dushan Mugoshës/ Në letrën e 29 janarit 1944 që Mehmet Shehu i drejton Dushan Mugoshës, ndër të tjera, i shkruan: “Desha t’ju thoshja dhe të arsyetonja me juve, se nuk jam dakord me formimin e Shtabit të përbashkët që do të drejtojë të tria brigadat përnjëherë edhe për disa sektorë. Nuk jam dakord përsa i përket personave të Islamit (Radovicka) dhe Bedriut (Spahiu). Nga ana tjetër, jam plotësisht dakord me pjesëmarrjen e Bacës në shtab...”. Për të evituar dyshimin që mund të krijohej për të, më poshtë i shkruan: “Mund të interpretoni edhe keq: mund të mejtoni se unë kundërshtoj kështu se kam ambicjen që të ishja vetë në krye e t’i komandoja të tria brigadat. Unë ja ku ja u them: Unë kam shumë të meta borgjeze, po ambicjen s’e kam dhe as që e kam patur, kam luftuar gjashtë muaj në vijë të parë në Spanjë si ushtar i thjeshtë dhe kurdoherë i kënaqur, pastaj m’u besua përgjegjësia. Nuk jam bërë komandant brigade pa kaluar një herë, shumë herë nëpër vrimë të gjilpërës si ushtar, si partizan i thjeshtë”. Siç del nga disa letra e fakte, Mehmet Shehu nuk bënte asgjë pa marrë mendimin e Dushan Mugoshës. Ai që ndaj shokëve të tij, madje, edhe ndaj anëtarëve të Shtabit të Përgjithshëm vriste shumë lart, duke u treguar fodull e mendjemadh deri në brutalitet, ndaj Dushan Mugoshës tregonte një përulje, një servilizëm të çuditshëm. Në një nga letrat e tij, ndër të tjera i shkruan: “... më trondit fraza që ke përdorur në letrën që më dërgonje, “sepse dyshon që do të të kuptojnë keq...”. “Më trondit, Sali (Dushan), se unë kurrë s’kam dyshuar në ty e në Halimin (M. Popoviçi). E në kë të dyshoj, në Partinë? Pse s’ më ha mortja mua në rast se dyshoj...”. (...) “Mehmeti i Brigadës I Sulmuese”

Akuzat kundër Enver Hoxhës dhe Partisë Komuniste
Letër majorit sovjektik, Ivanov/ Në gusht 1944 erdhi në Shqipëri, pranë Shtabit të Përgjithshëm, Misioni aleat sovjetik, me në krye majorin Ivanov. Mehmet Shehu, për të fituar hiret e partisë e të shtetit të madh që përfaqësonte ky Ivanov, i bëri një raport të gjatë mbi gjendjen në Parti, ku del qartë ç’mendonte ai për Enver Hoxhën e shokët e tij që e mbështetnin, që në Shqipëri nuk kishte një komunist të aftë si Titoja në Jugosllavi, që duhej një ndihmë direkte e imediate nga I. K. (Internacionalja Komuniste) ose nga PK Jugosllave... e kjo duhet shpejt. “Informatori vullnetar” nuk mungon t’i qahet kryetarit të Misionit ushtarak sovjetik për padrejtësitë që i janë bërë atij nga Partia dhe për gjendjen e tij shpirtërore. Më poshtë po japim disa fragmente nga kjo letër:
“... unë e ndjej si një detyrë, të them mendimin tim mbi ato që shoh e të shpreh ato që mendoj. E di mirë që ky veprim im, në këtë rast, është në kundërshtim me rregullat e vijës organizative të Partisë tonë, por duke patur besim ne ty, ... duke qenë i sigurt që ti nuk do të spekulosh, unë marr përgjegjësinë të të referohem direkt ty. Konferenca... (e ka fjalën për Konferencën e Parë të Vendit të PKSH - Labinot, mars 1943. - shënimi im: N. H.) e gjithë ishte skematike e që predominonte vendosja e opinionit të disa elementëve “Kapo” me nxitjen e Miladinit e Dushanit. Bile, më bëri përshtypje Miladini, i cili më tërhoqi vëmendjen sepse unë insistova në një ndërhyrje në diskutimet mbi raportin organizativ që “meqenëse përbërja shoqërore e Partisë sonë duke iu drejtuar me shumë kujdes shtresave më të varfëra e tek proletariati kryesisht, duam të proletarizohemi”. Miladini e kishte marrë shënim këtë dhe më tha, në veçanti “ti nuk duhet të insistosh tepër mbi këtë”. Përgjigjja ime ishte pikërisht: “Kështu kam mësuar në Spanjë”. Gjithë puna fillon e monopolizohet në duart e vetëm pak personave si Enveri, Liria, Baca. Filloi një farë tiranie brenda Partisë, mjerë ai që guxonte t’u kundërvihej Miladinit e Dushanit(!) ose të favorizuarve të tyre!... Pjesa më e madhe e kuadrove u mbuluan nga konformizmi e me këtë metodë napoleoniane të të pranuarit, Partia filloi të lundrojë si qorri drejt “fateve të saj të panjohura”... E unë them nën përgjegjësinë time që një nga plagët më të rrezikshme për Partinë tonë është MUNGESA E NJË POLITIKE TË DREJTË KUADRI. (Të gjitha fjalitë me germa të mëdha janë të origjinalit. - N.H.) Kjo plagë ka qenë, është akoma dhe është rrezik të bëhet kangrenë. 5-6 muaj më parë Partia ishte bërë një fantazmë kërcënuese për shumë kuadro: disa anëtarë të Partisë e kanë paguar me jetën e tyre, sepse nuk kishin marrëdhënie të mira me KLIKËN e KQ. Unë isha i persekutuar sistematikisht nga Liri Gega, më poshtëronin, më kërcënonin... Në disa momente jam gjendur ngushtë.... tri herë kam nxjerrë pistoletën për të vrarë veten!...” (nënvizimi im: N. H.). Pasi bën biografinë e vet, shkruan: “Vetëm një shpresë më ka shpëtuar: E gjithë kjo është vetëm një pengesë e përkohshme, rrota e shoqërisë, zhvillimi i historisë do të çojë në mënyrë të paevitueshme tek FITORJA PËRFUNDIMTARE E KOMUNIZMIT NDËR-KOMBËTAR. E jetoj gjithnjë me këtë shpresë, e në saje të kësaj perspektive ia kam thënë vetes sime “Për një komunist vetëvrasja don të thotë TË TRADHTOSH Komunizmin”. E unë jam kandidat për në KQ të Partisë... E çuditshme, nuk të duket?! Por është realitet këtu në Shqipëri... Në verën e vitit 1943 u formua Shtabi i Përgjithshëm për drejtimin e operacioneve ushtarake në Shqipëri. Si u bë kjo unë akoma nuk e di. Komandant i këtij Shtabi u emërua një ish-major i ushtrisë fashiste, (i cili tashti është Kryetar i Shtatmadhorisë dhe anëtar Partie) (e ka fjalën për Spiro Moisiun - shënimi im- N. H.). Si Komisar u vu sh. Enver Hoxha dhe anëtarët e tjerë u caktuan nga Miladini. Pjesa më e madhe e këtyre anëtarëve nuk kishin shkrepur (asnjëherë) kundër armikut. Ky shtab nuk ka funksionuar kurrë deri në çlirimin e plotë të Shqipërisë. E në qoftë se operacionet tona kanë shkuar mirë gjithnjë, është meritë e komandave inferiore, të cilat fatmirësisht gjendeshin larg Shtabit të Përgjithshëm e kishin eksperiencë të luftës së armatosur...… Kongresi (i Përmetit) u karakterizua nga artificialiteti i ushqyer nga Miladini dhe u vu besnikërisht në praktikë nga anëtarë të KQ, veçanërisht nga Enveri e Liria. Në Kongres nuk mund të viheshin në diskutim formulat e Miladinit të recituara me mjeshtri nga Enveri e mbështetur nga ai rreth i ngushtë që unë e quaj KLIKË. U emëruan ministra, komandantë e përgjegjës në mënyrë mekanike. Miladini ka dashur të kopjojë skemën organizative shtetërore të Jugosllavisë së Titos. Kjo skemë u hartua në letër e nuk është adoptuar objektivisht. Kushtet e Jugosllavisë kanë ndryshim të madh me ato të Shqipërisë: para së gjithash se në Jugosllavi gjendet një Parti Komuniste, nga e cila neve jemi tepër larg; e dyta se Jugosllavia ka një Tito, jo vetëm të aftë të udhëheqë Jugosllavinë, por është edhe një kokë me vlerë NDËRKOMBËTARE. Enver Hoxha nuk është akoma as një Tito i vogël. E treta, se Jugosllavia ka kuadro të përgatitur mirë, ndërsa ne nuk kemi kuadro të aftë që t’u besohet shumë përgjegjësi. Përgjegjësia tek ne duhet të shpërndahet sa më shpejt që të jetë e mundur dhe, në të njëjtën kohë, të aplikohet centralizmi për kontrollin mbi të gjithë. Në Kongres kishte shumë fryrje artificiale, popullarizim i fryrë i disa shokëve përgjegjës. Ky popullaritet artificial është në kundërshtim me principet tona. Tito është popullarizuar nëpërmjet punës së tij konkrete e pozitive, sepse ai ka formuar një Parti Komuniste të tipit stalinian në Jugosllavi e influenca e tij ndjehet në të gjithë Botën Antifashiste, ai i ka imponuar respektin edhe armiqve tanë. Kështu edhe Stalini e kryetarët e tjerë të Partisë sonë. Kështu shoku i ynë Enver duhet të popullarizohet jo në mënyrë artificiale, por nëpërmjet punës së tij, duke ndjekur rrugën e Titos. Të gjithë kërkojnë t’i ikin përgjegjësisë, e të gjithë ia lënë përgjegjësinë e tërë Miladinit e Dushanit. Veçanërisht përgjegjësia bie mbi të gjithë anëtarët e KQ e kryesisht mbi Miladinin e Dushanin me Enverin, Lirinë e Bacën që nuk mund të jenë të ndarë nga ata në përgjegjësinë. Shiko kontradiktat midis meje e shokëve të tjerë... Kthesa në Berat nuk ka qenë bërë dhe do të jetë e vështirë që të bëhet ajo në qoftë se KQ vazhdon në rrugën e sotme. Për mua, që të bëhet kthesa, është nevoja e një “revolucioni total” në Partinë tonë. Shokët tanë për kthesë të Partisë kuptojnë përjashtimin e dy-tre anëtarëve nga KQ, t’i japin ndonjë përgjegjësi ndonjërit që është i pakënaqur për ta qetësuar, në formën e lëmoshës,... e kështu me radhë... Me llafe nuk bëhet kthesa. “Me lëmoshë nuk zgjidhet problemi i urisë”. Jemi treguar të dobët e më mirë të thuash oportunistë ndaj reaksionit; nuk është patur parasysh drejt forca e reaksionit, reaksionarët jetojnë akoma nga duart tona. Në Frontin e aleatëve (anglo-amerikanë) jemi treguar të dobët e, në të njëjtën kohë, arrogantë. Shoku Velo (Velimir Stojniç - shef i Misionit jugosllav - shënimi. N.H.) është duke bërë të gjitha ato që mund të bëjë. Unë kam folur me të mbi këto probleme. Ai ndërhyn. Sigurisht duhet një proces për t’i vënë gjërat në vend.
KONKLUZIONE: MIDIS NEVE KOMUNISTËVE SHQIPTARË NUK GJENDET ASNJË I AFTË, SI TITUA NË JUGOSLLAVI, TË DREJTOJË PA NDIHMË. SOT PËR SOT JEMI SHUMË TË DOBËT POLITIKISHT DHE ORGANIZATIVISHT. JEMI NJË PARTI KOMUNISTE “SHQIPTARE” E JO “E SHQIPËRISË”. PËRBËRJA JONË SHOQËRORE NUK ËSHTË PROLETARE, DUHET MBAJTUR PARASYSH KJO. PËR TË ECUR MIRË, PËR T’U NDIHMUAR, ËSHTË E NEVOJSHME NJË NDIHMË DIREKTE E IMEDIATE NGA I.K., OSE NGA PKJ, E KJO DUHET SHPEJT, SEPSE SITUATA KA NXJERRË PËRPARA PROBLEME SHUMË TË RËNDËSISHME. (Germat e mëdha janë të vetë tekstit origjinal.




20/03/2004